Invazivne vrste u Srbiji

Invazivne vrste su sve biljne i životinjske vrste koje su sa svog prirodnog staništa namerno ili nenamerno unešene na neko novo stanište, i usled pogodnih uslova počele veoma brzo da se šire. Unošenje stranih vrsta često ima negativan uticaj na biodiverzitet, čoveka i stanište na koje su unešene. One smanjuju biodiverzitet, utiču na zdravlje ljudi i onemogućavaju normalan život drugih vrsta koje su već naseljene na tom staništu.

Da li znači da svaka strana vrsta koja je dospela na naše područje nužno mora biti i invazivna?

Ne mora. Da bi vrsta postala invazivna mora biti sposobna da ima veću kompetitivnost u odnosu na domaće vrste ili da ima smanjenu osetljivost na hebrivore ili predatore, u zavisnosti od toga da li je invazivna vrsta biljka ili životinja. Pored toga, važno je i da zauzima široku ekološku nišu, kao i da poseduje sposobnost brzog razmnožavanja.

Najčešće strane vrste na našoj teritoriji dospevaju uz pomoć čoveka.  Još u 20. veku, zbog ubrzanog rasta trgovine, transporta i putovanja, na naša područja dospevaju mnoge vrste iz stranih zemalja koje su počele naglo da se šire. U Srbiji postoje mnoge invazivne, kao i potencijalno invazivne vrste. Neke su donešene namerno, a neke su slučajno dospele na naše podneblje.

Dobar primer biljne vrste koji je invazivan je ambrozija (Ambrosia artemisifolia). Ambrozija je jednogodišnja biljka koja je na našem području prvi put primećena u Sremskim Karlovcima 1953. godine. Ona je u Evropu dospela sa Američkog kontineta. Ima negativan uticaj na ljudsko zdravlje, jer polen ambrozije izaziva alergijske reakcije. Cvetanje ambrozije traje od kraja jula do kraja jeseni.

Kiselo drvo (Alianthus altisima) vodi poreklo iz istočne Azije. Veoma brzo raste i lako se širi. Ona ne utiče na ljude ali utiče na druge biljne vrste, zato što sadrži toksine u listovima i korenu koji otežavaju rast biljkama prirodnog staništa. Takođe utiče i na životinje – ima veoma retke krošnje i onemogućava gneždenje ptica.

Crvenouhe kalifornijske kornjače (Trachemis scripta) su takođe invazivne vrste u Evropi, pa tako i u Srbiji. One potiču iz Severne Amerike. Ljudi su ih često kupovali kao kućne ljubimce, mladunci su veliki 3 do 5 cm, ali pod pogodnim uslovima one dostižu veličinu i preko 25 cm. Iz različitih razloga ljudi su ih puštali u prirodu. One su se veoma brzo prilagodile i postale su velika pretnja za domaće barske kornjače, koje su zbog ugroženosti strogo zaštićena vrsta u Srbiji. Osim što su barske kornjače zaštićene, zabranjen je i uvoz i prodaja crvenouhih kalifornijskih kornjača.

I određene vrste riba koje su unete u Srbiju iz komercijalnih interesa danas predstavljaju opasnost po domaće vrste. Neke od njih su kalifornijska pastrmka (Oncorhynchus mykiss), beli amur (Ctenopharyngodon idella), srebrni karaš (Carassius gibelio), itd. One su se na početku gajile u ribnjacima, ali su dospele u reke i jezera i došlo je do potiskivanja domaćih vrsta.

Fazana (Phasianus colchicus) su stari Grci i Rimljani doneli u Evropu iz Azije. Fazan se ne može baš smatrati invazivnom vrstom, jedini štetni uticaj ima na poljsku jarebicu, pošto naseljavaju slična staništa i imaju sličan način života, te se broj jarebice (Perdix perdix) u poslednje vreme smanjio.

Bizamski pacov (Ondatra zibethicus) je dospeo sa prostora Severne Amerike. Predstavlja potencijalnu invazivnu vrstu u Srbiji. Naseljava priobalje slatkih voda, ali je prilagođen i životu u vodi. Kao i svi glodari, veoma se brzo razmnožava, ali još uvek nisu otkriveni koji su to konkretno štetni uticaji ovog glodara na našim prostorima.

Osim bizamskog pacova, iz Južne Amerike na našim prostorima nalazimo i nutriju (Myocastor coypus) koja vodi sličan način života kao bizamski pacov. Obe vrste predstavljaju opasnost po domaće vrste, izazivaju štete na usevima, prenose razne bolesti na druge životinje, pa čak i na čoveka.